Hơn 20 năm đồng hành

Đồng hành với ASEAN trong 23 năm qua, Việt Nam đã từng bước có những thay đổi về cách nhìn nhận, cũng như cách tham gia hợp tác. ASEAN đã thực sự trở thành một trong những trọng tâm, là trụ cột quan trọng trong chính sách đối ngoại của Việt Nam.

{keywords}
ASEAN đã, đang và sẽ là một thực thể quan trọng, đóng góp tích cực vào các vấn đề an ninh, hoà bình và ổn định của không chỉ khu vực Đông Á mà cả châu Á-Thái Bình Dương.

Trong lĩnh vực an ninh – chính trị, ASEAN là ưu tiên quan trọng, là nền tảng của chính sách đối ngoại giúp Việt Nam củng cố môi trường hòa bình, ổn định, triển khai chính sách đối ngoại độc lập, tự chủ, đa dạng hóa, đa phương hóa quan hệ. Về kinh tế - phát triển, ASEAN là cánh cửa hội nhập kinh tế quốc tế đầu tiên của Việt Nam từ sau Đổi mới, đưa quan hệ của Việt Nam với các đối tác vào chiều sâu. Đồng thời, ASEAN là chỗ dựa để Việt Nam tạo thế trong các vấn đề quan trọng như Biển Đông, vấn đề an ninh nguồn nước sông Mekong, dân chủ, nhân quyền… trong các diễn đàn đa phương của khu vực và quốc tế.


Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XI không chỉ coi ASEAN là một trong những trọng tâm trong chính sách đối ngoại của Việt Nam mà còn khẳng định Việt Nam “chủ động, tích cực và có trách nhiệm cùng các nước xây dựng Cộng đồng ASEAN vững mạnh, tăng cường quan hệ với các đối tác, tiếp tục giữ vai trò quan trọng trong các khuôn khổ hợp tác ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương”.

Không chỉ thay đổi về nhận thức, Việt Nam cũng đã từng bước thay đổi cách chơi, chủ động tham gia, đóng góp một cách tích cực, có trách nhiệm nhằm xây dựng ASEAN vững mạnh, đoàn kết và liên kết chặt chẽ vì hòa bình, ổn định và phát triển chung ở khu vực cũng như vì lợi ích của mỗi quốc gia thành viên.

Trong giai đoạn đầu mới gia nhập, Việt Nam thường được gắn với nhóm các nước Campuchia, Lào, Myanmar và Việt Nam (CLMV) kém phát triển, chủ yếu chỉ tham gia tìm hiểu luật chơi và áp dụng một cách thụ động các phương cách ASEAN trong hoạt động hợp tác. Thế nhưng chỉ sau một thời gian ngắn, Việt Nam đã tích cực tìm hiểu và chủ động tham gia các luật chơi chung của ASEAN, đóng góp nhiều hơn vào sự đoàn kết và thống nhất trong ASEAN. Trong nhiều vấn đề, Việt Nam đóng vai trò tiên phong, tích cực và chủ động đóng góp nhiều sáng kiến cho các mục tiêu an ninh, kinh tế - phát triển của ASEAN cũng như nhiều vấn đề chung của khu vực.

Như vậy, Việt Nam đã từng bước xóa bỏ được ranh giới “cũ-mới” giữa các nước thành viên trong ASEAN.

Bằng phương châm tham gia “tích cực, chủ động”, Việt Nam đã thể hiện vai trò là một thành viên có trách nhiệm trong tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN như mọi thành viên khác. Là một thành viên của ASEAN, Việt Nam cũng đã từng bước nâng cao vị thế của mình trên trường quốc tế, đẩy mạnh quan hệ với các đối tác lớn trong khu vực và thế giới, có tiếng nói trong việc xây dựng các thể chế, luật chơi trong khu vực. 

Nhìn về tương lai

Có thể thấy, xu thế hiện nay và trong tương lai ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương là hòa bình, hợp tác và phát triển, và điều này cũng phù hợp với các mục tiêu và ưu tiên của ASEAN sau khi Cộng đồng ASEAN hình thành vào cuối năm 2015.

Tuy chưa có đánh giá đầy đủ nhưng có thể dự báo sơ bộ về ASEAN trong 20 năm tới như sau: ASEAN sẽ bước sang một giai đoạn phát triển hơn với ba trụ cột chính là kinh tế, an ninh – chính trị và văn hóa – xã hội. Về đối nội, ASEAN sẽ gắn kết hơn giữa các quốc gia thành viên, thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các nước đồng thời đẩy mạnh thể chế hóa để ASEAN hoạt động hiệu quả hơn. Về đối ngoại, ASEAN sẽ cố gắng duy trì và nâng cao hiệu quả vai trò trung tâm ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương trong bối cảnh quan hệ giữa các nước lớn đang có nhiều biến động.

Trên nền tảng là sự hiểu biết, tin cậy lẫn nhau, cùng với nhận thức ngày càng sâu sắc hơn về mẫu số chung trong lợi ích của cả Việt Nam và ASEAN là giữ vững môi trường hòa bình, ổn định trong khu vực, đa dạng hóa, đa phương hóa và cân bằng trong quan hệ với các đối tác lớn trên nguyên tắc tự lực tự cường, chúng ta có đầy đủ cơ sở để tin rằng quan hệ giữa Việt Nam và ASEAN sẽ phát triển sâu sắc với những chuyển biến tích cực hơn nữa trong những năm tới.

TS. Hoàng Anh Tuấn - Lê Thu Hương