Những căn cứ để dự đoán thế giới thời ông Trump làm Tổng thống Hoa Kỳ, cùng với quan hệ hai siêu cường Nga – Mỹ sẽ khó lường là như thế.

Khi ông Trump đắc cử, tổng thống Nga V.Putin là một trong những người mau mắn gửi lời chúc sớm nhất đến người sẽ là tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ. Mặc dù không nói nhiều, nhưng cả hai đang thu hút sự chú ý của thế giới bằng những lời thân mật họ dành cho nhau.

Sự thiện cảm của ông Trump dành cho Putin có vẻ mang tính cá nhân nhiều hơn – vì ít ra xuất phát điểm của ông cũng chỉ là một doanh nhân, một nhà tỉ phú, sự nghiệp chính trị còn là con số không. Vì lẽ đó, ông Trump sẽ không có chung những chia sẻ với Putin nhãn quan địa chính trị chiến lược. Còn với Putin, tình hình có thể sẽ khác.

Từ đầu năm 2014, thế giới quan tâm rất nhiều đến Putin, từ việc chớp thời cơ sáp nhập bán đảo Crimea của Ukraine đến chiến dịch không kích của không quân Nga ở Syria vào năm sau. Lệnh trừng phạt của Phương Tây với nước Nga, cùng giá dầu rơi thẳng đứng trong thời gian ngắn và duy trì mức thấp suốt thời gian dài, đến nay chưa có dấu hiệu tăng trở lại, đẩy kinh tế Nga vào một giai đoạn khó khăn chưa từng có từ sau khủng hoảng 1998.

{keywords}
Hai người đàn ông quyền lực - tân Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Nga Putin.
Ảnh: Reuters/Thanh niên

Vào thời điểm bắt đầu của giai đoạn gần 2 năm vừa qua đó, ông Putin đã giải thích cho toàn thế giới về vị trí của nước Nga trên bàn cờ địa chính trị toàn cầu: “Nước Nga đã rơi vào một vị thế không thể thoái lui. Nếu anh lấy hết sức ép một cái lò xo, nó sẽ bật lại rất mạnh. Hãy luôn nhớ điều này” (Diễn văn của V.Putin đọc nhân sự kiện sáp nhập bán đảo Crimea, 3/2014).  

Năm nay là năm kỷ niệm tròn một phần tư thế kỷ đổ vỡ của Liên Xô cũ (1991)- Putin gọi đó là thảm họa chính trị lớn nhất của thế kỷ XX. Có lẽ biến cố này cùng những hệ lụy đi kèm theo nó, đặc biệt là sự thu hẹp “vùng đệm” để phòng thủ của nước Nga, đã trở thành một nguy cơ kéo dài đến tận ngày nay, và ngày càng trở nên hiện hữu.

Ai cũng biết NATO chính là lá chắn phòng thủ của phần còn lại châu Âu với nước Nga. Từ tư duy của mình, Putin nhận thấy Phương Tây đã vi phạm cam kết không mở rộng biên giới của NATO về phía Đông, tức là không được phép kết nạp các quốc gia Đông Âu vốn là vệ tinh của Liên Xô thời chiến tranh lạnh. Chính vì vậy, những rối ren về chính trị ở Ukraine sau sự kiện Maidan (cuối 2013, đầu 2014) dẫn đến việc chính quyền Yanukovych bị thay thế mở ra xu hướng nhanh chóng xích lại gần Phương Tây của nước này và ngày càng xa rời nước Nga – như giọt nước tràn ly.

Còn từ góc độ của các quốc gia Đông Âu nói chung cũng như Ukraine nói riêng, không thể bỏ qua cách nhìn nhận rằng họ là những nước nhỏ yếu về tiềm lực quốc phòng, có nhu cầu dựa vào một liên minh nào đó.

Sự khác biệt về cách nhìn nhận đó dẫn đến xung đột quan điểm địa chính trị chiến lược giữa Nga (đặc biệt trong nhiệm kỳ của Tổng thống Putin) và Phương Tây.  

Ngay khi Putin bước lên vũ đài chính trị, nước Nga như cái lò xo bật mạnh về phía Châu Âu, chứ không phải Hoa Kỳ, thành viên chủ chốt của NATO. Putin đã chọn châu Âu và Trung Đông làm “địa bàn tác chiến” chính, các thành viên Châu Âu của NATO là đối tượng chính. Về phần mình, giờ đây Châu Âu chưa hết lao đao sau khi nước Anh rời liên minh (Brexit) cùng với những vấn đề nội tại: nạn khủng bố, làn sóng người tị nạn...  

Trong hoàn cảnh đó, cái thế “ép lò xo” như được tiếp thêm năng lượng sau tuyên bố của ông Donald Trump, rằng NATO (ý chỉ các nước còn lại của Khối, trừ Hoa Kỳ) cần phải gánh chịu thêm các chi phí phòng thủ. Và nếu nước Mỹ thời Tổng thống Trump mà cắt giảm ngân sách cho NATO thì chắc chắn đường đi của Tổng thống Putin, đường đi của nước Nga sẽ trở nên thông thoáng, thênh thang.

Sau hai năm, nước Nga chưa có những biểu hiện thoát ra được khỏi khó khăn từ tác động kép (lệnh trừng phạt và giá dầu hạ,) Châu Âu cũng có cái khó của mình và Mỹ thì sẽ có vị tổng thống mới... Tất cả đều bận rộn.  

Hy vọng mở ra sau đắc cử của ông Trump, chính là sự khác hẳn của ông trong nhãn quan địa chính trị toàn cầu. Có thể Donal Trump sẽ là cơ hội giúp nước Nga thoát khỏi thế “cùng tắc biến,” hiện nay.

Giờ còn quá sớm để biết các nước đi cụ thể. Hãy cứ chờ xem.

Phúc Lai