Cơ hội nhiều, khó khăn không ít

Ông Nguyễn Doãn Tú - Tổng cục trưởng Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình (Bộ Y tế) cho biết, cho đến năm 2020 đã có nhiều văn bản rất quan trọng được ban hành để định hướng cho công tác dân số trong thời gian tới. Đó là Nghị quyết 21-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về Công tác dân số trong tình hình mới; Nghị quyết 137/NQ-CP của Chính phủ về Chương trình Hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết 21-NQ/TW và Chiến lược Dân số Việt Nam đến năm 2030.

Theo báo cáo, hiện nay quy mô dân số nước ta là 96,2 triệu người, tỷ lệ tăng dân số là 1,56%. Mức sinh thay thế vẫn được duy trì trên toàn quốc. Tỷ lệ các cặp vợ chồng sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại đạt 70,8%. Tỷ số giới tính khi sinh giảm xuống còn 111,5 trẻ trai/100 trẻ gái. Cả nước có 723.000 bà mẹ mang thai được sàng lọc trước sinh, gần 470.000 trẻ được sàng lọc sơ sinh; hơn 4 triệu người cao tuổi được khám sức khỏe định kỳ ít nhất 1 lần/năm; 95% người cao tuổi có thẻ bảo hiểm y tế; tầm vóc, thể lực của người dân được cải thiện; chất lượng dân số từng bước được nâng lên…

Những kết quả trên đã góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao chất lượng sống của người dân.

Hóa giải thách thức bằng tư duy đổi mới

Theo ông Nguyễn Doãn Tú, thách thức lớn nhất là việc đổi mới tư duy, nhận thức về trọng tâm chính sách dân số trong giai đoạn hiện nay. Đó là chuyển trọng tâm chính sách dân số từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển, và "đặt dân số trong mối quan hệ hữu cơ với các yếu tố kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh", tức là nhận thức được mối quan hệ chặt chẽ giữa dân số và phát triển.

"Điều này không đơn giản, nhất là khi tư duy dân số chỉ là giảm sinh, là kế hoạch hóa gia đình và sức khỏe sinh sản, gần 60 năm qua đã "ăn sâu" trong tâm trí người dân và cán bộ quản lý. Khi chưa thông suốt được về tư duy, nhận thức sẽ khó có sự thay đổi về hành động, về lãnh đạo, chỉ đạo và quản lý cũng như sự quan tâm và đầu tư thích đáng", Tổng cục trưởng Nguyễn Doãn Tú cho biết.

Bên cạnh đó, nước ta cũng đang phải đối mặt với nhiều thách thức, vấn đề mới nảy sinh như: Chênh lệch mức sinh giữa các vùng miền; mất cân bằng giới tính khi sinh ngày càng gia tăng; già hóa dân số thuộc hàng nhanh nhất thế giới; bài toán tận dụng cơ cấu dân số vàng…

Người đứng đầu ngành Dân số - Kế hoạch hóa gia đình đồng thời cho rằng, thách thức hiện hữu nhất đang tác động trực tiếp tới công tác dân số là hệ thống tổ chức bị xáo trộn khi sáp nhập Trung tâm Dân số vào Trung tâm Y tế đa chức năng. Việc thay đổi tổ chức bộ máy ảnh hưởng nhiều đội ngũ những người làm công tác dân số cả nước, đặc biệt là đội ngũ cán bộ dân số cơ sở.

Hàng loạt biện pháp nâng chất lượng dân số

Theo ông Nguyễn Doãn Tú, cơ quan này đang nỗ lực tập trung vào mục tiêu chủ động duy trì mức sinh thay thế; giảm chênh lệch tỷ số giới tính khi sinh; quản lý chăm sóc sức khỏe người cao tuổi, thích ứng với già hóa dân số; nâng cao chất lượng dân số đáp ứng nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá và sự phát triển nhanh, bền vững của đất nước.

Về truyền thông, tập trung đẩy mạnh tổ chức thực hiện có hiệu quả hoạt động truyền thông chuyển đổi hành vi về công tác dân số ở các cấp, tạo sự đồng thuận trong xã hội; sản xuất, nhân bản và cung cấp sản phẩm truyền thông đến với người dân.

Ở các tỉnh/thành phố có mức sinh cao, tập trung đầu tư hoàn thành chỉ tiêu về các biện pháp tránh thai, ưu tiên đảm bảo thuốc thiết yếu, vật tư tiêu hao và các chi phí dịch vụ kèm theo; tận dụng lợi thế của chiến dịch truyền thông lồng ghép với cung cấp dịch vụ kế hoạch hóa gia đình/chăm sóc sức khỏe sinh sản, xây dựng kế hoạch, đầu tư có trọng điểm tổ chức chiến dịch tại những nơi khó tiếp cận dịch vụ, khó hoàn thành chỉ tiêu.

Ở các tỉnh/thành phố có mức sinh thấp và có mức sinh xung quanh mức sinh thay thế cần đáp ứng dịch vụ tránh thai miễn phí cho đối tượng chính sách của chương trình. Mở rộng triển khai tiếp thị xã hội và xã hội hóa phương tiện tránh thai/dịch vụ kế hoạch hóa gia đình cho các đối tượng có khả năng chi trả; đổi mới phương thức cung cấp dịch vụ, nâng cao chất lượng dịch vụ kế hoạch hóa gia đình và mở rộng nội dung các dịch vụ kế hoạch hóa gia đình; hỗ trợ chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em tại khu công nghiệp, khu chế xuất, khu kinh tế…

Về việc kiểm soát tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh, Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình đẩy nhanh tiến độ hoàn thành kế hoạch triển khai giai đoạn 1 (2016-2020) thực hiện Quyết định số 468/QĐ-TTg về Đề án Kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh tại các tỉnh, thành phố, tập trung vào các tỉnh có tỷ số giới tính khi sinh trên 110 trẻ trai/100 trẻ gái.

Duy trì Mô hình Tư vấn và khám sức khỏe tiền hôn nhân tại các địa bàn đã triển khai năm 2019; xây dựng và thí điểm các hoạt động chăm sóc sức khỏe người cao tuổi; tiếp tục thực hiện sàng lọc trước sinh và sơ sinh trên toàn quốc…

Phương Dung