Ở nước ta, Luật Tổ chức HĐND và Luật Tổ chức UBND quy định Chủ tịch HĐND và Chủ tịch UBND cấp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có chức năng và nhiệm vụ quản lý, điều hành và thực hiện các chính sách phát triển kinh tế xã hội của địa phương. Để phục vụ yêu cầu quản lý của cấp tỉnh, Tổng cục Thống kê đã chỉ đạo các Cục Thống kê tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (Cục Thống kê cấp tỉnh) thống nhất biên soạn chỉ tiêu tổng sản phẩm trên địa bàn tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (GRDP) theo phương pháp sản xuất trên 20 năm qua.

Tuy nhiên, số liệu tính toán của các Cục Thống kê cấp tỉnh cho thấy hầu hết tốc độ tăng trưởng GRDP (số tương đối) của các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương cao hơn nhiều so với tốc độ tăng trưởng GDP của toàn bộ nền kinh tế do Tổng cục Thống kê biên soạn; về số tuyệt đối, tổng cộng GRDP của 63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương lớn hơn 1,7 lần so với GDP.

Việc tính toán sai lệch chỉ tiêu GRDP đã ảnh hưởng tới đánh giá tình hình, chỉ đạo và điều hành kinh tế-xã hội ở cấp tỉnh, hạn chế tác dụng so sánh kết quả sản xuất giữa các địa phương với nhau, đồng thời làm giảm niềm tin của người sử dụng đối với thông tin thống kê nói chung, số liệu GDP và GRDP nói riêng.

{keywords}
Tổng cục Thống kê tính toán và công bố số liệu GRDP cho các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương là một chủ trương đúng đắn phù hợp với tình hình hiện nay.

Có nhiều nguyên nhân dẫn tới chỉ tiêu GRDP thiếu chính xác, trong đó nguyên nhân chủ yếu do nguồn thông tin đầu vào dùng để biên soạn còn hạn chế và bất cập. Để biên soạn chính xác, không trùng chéo hoặc bỏ sót về phạm vi tính GRDP đòi hỏi đơn vị thu thập thông tin đầu vào phải là đơn vị cơ sở sản xuất thường trú với đặc điểm chỉ tham gia sản xuất ở một ngành kinh tế và hoạt động sản xuất diễn ra ở một địa phương. Áp dụng đòi hỏi này trong thu thập thông tin đối với các Cục Thống kê cấp tỉnh hoàn toàn không có tính khả thi, vì thực tế hoạt động sản xuất kinh doanh rất đa dạng của các thực thể kinh tế; do thực tế hạch toán và chấp hành Luật Thống kê trong việc cung cấp thông tin chưa tốt.

Chẳng hạn 1 công ty xây dựng có trụ sở chính đóng tại Đà Nẵng, bên cạnh hoạt động xây lắp thực hiện ở Đà Nẵng, công ty này trúng thầu và tiến hành xây lắp ở các tỉnh, thành phố khác, trong trường hợp này các Cục Thống kê khác không thu thập được thông tin về hoạt động xây lắp do công ty xây dựng của Đà Nẵng thực hiện.

Bên cạnh nguyên nhân về nguồn thông tin, công cụ để biên soạn số liệu GRDP như hệ thống giá, chỉ số giá, hệ số chi phí trung gian còn thiếu, chưa đồng bộ, chậm cải tiến và hoàn thiện.

Việc tính chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế của nhiều địa phương chịu áp lực của mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội của từng giai đoạn và kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội hàng năm do Đại hội Đảng bộ cấp tỉnh và Nghị quyết của HĐND, UBND cùng cấp đề ra. Mục tiêu tăng trưởng GRDP của địa phương không phù hợp với năng lực, nguồn lực hiện có và cao hơn nhiều so với mục tiêu tăng trưởng GDP của cả nước.  

Trước thực trạng nêu trên, Tổng cục Thống kê tính toán và công bố số liệu GRDP cho các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương là một chủ trương đúng đắn phù hợp với tình hình hiện nay; việc làm trên sẽ khắc phục được tình trạng chênh lệch số liệu GRDP giữa Trung ương với các địa phương và giúp cho các cấp ủy đảng, chính quyền có được thông tin tin cậy để chỉ đạo, điều hành phát triển kinh tế - xã hội.

Để đảm bảo triển khai Đề án có hiệu quả, Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê yêu cầu các Cục Thống kê và các Vụ Thống kê chuyên ngành cần phối hợp, trao đổi chặt chẽ, thống nhất nguồn thông tin đầu vào, tính toán phải đảm bảo khách quan, trung thực, đúng phương pháp tính và công bố số liệu GRDP cho các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đúng thời gian quy định.

Cụ thể: Từ năm 2017 Tổng cục Thống kê sẽ công bố ước tính GRDP 6 tháng vào 30/5, cả năm vào ngày 30/11 hàng năm.

Ngày 22/5/2015, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 715/QĐ-TTg phê duyệt Đề án “Đổi mới quy trình biên soạn tổng sản phẩm trên địa bàn tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương” với mục tiêu xây dựng và đưa vào áp dụng quy trình biên soạn số liệu tổng sản phẩm trên địa bàn tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (GRDP) theo chuẩn mực, thông lệ quốc tế và phù hợp với thực tiễn nước ta.

Qua đó, nâng cao chất lượng số liệu GRDP, đáp ứng nhu cầu thông tin của các cơ quan Đảng, Nhà nước ở Trung ương và địa phương trong việc đánh giá và dự báo tình hình kinh tế - xã hội; phục vụ lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành xây dựng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và trên phạm vi cả nước; đồng thời đáp ứng nhu cầu thông tin của các tổ chức, cá nhân khác.

Theo yêu cầu của Quyết định, Tổng cục Thống kê là cơ quan chịu trách nhiệm thực hiện và công bố, phổ biến đầy đủ, kịp thời, khách quan và minh bạch số liệu tổng sản phẩm trên các địa bàn tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

Nguyễn Đình, Diệu Bình